زلزله های بزرگ ایران و جهان

زلزله در تهران به‌خاطر بافت ساختمانی و عمرانی و هم به‌خاطر موقعیت زلزله‌خیزی، خسارات بسیاری را به دنبال خواهد داشت.

زلزله شاخص ترین بلای طبیعی با خسارات و هزینه های بسیار جانی و مالی است که فکر آن هم کافی است تا انسان را دچار نگرانی و اظطراب کند، بخصوص که در منطقه زلزله خیز هم باشد.

ه گزارش «فردا» ایران از جمله کشورهای زلزله خیز است و در طول دوران های مختلف تاریخی زمین لرزه های مهیب با خسارات بالای متعددی را شاهد بوده است. از چند روز پیش که رئیس جمهور وقوع زمین لرزه در تهران را جدی دانست و سپس بحث ها و اقدامات دولت برای سبک سازی جمعیت این کلان شهر مطرح شده، بار دیگر نظز زمین شناسات و رسانه ها و... به این حادثه طبیعی جلب شده است.

بر اساس پیش بینی ها و تحقیقات صورت گرفته، وقوع زلزله در تهران هم به خاطر بافت ساختمانی و عمرانی و هم به خاطر موقعیت زلزله خیزی آن، خسارات بسیاری را به دنبال خواهد داشت. همین موضوع مطالعات، کارشناسی، تمهیدات و آنوزش های لازم را بیش از پیش ضروری می نماید.

رودبار و بم، تجربه های دردناک

زمین لرزه رودبار و منجیل و زمین لرزه بم از بزرگترین و مخرب ترین زمین لرزه های ایران در چند دهه اخیر است. به گزارش پایگاه ملی داده های علوم زمینی کشور، روز پنج‌شنبه ساعت 30 دقیقه و 13 ثانیه بامداد در استان گیلان زلزله‌ای دهشتناک رخ داد. کانون آن در عرض جغرافیایی 36 درجه و 49 دقیقه و در طول جغرافیایی 49 درجه و 24 دقیقه و 51 ثانیه برآورد شده است. برابر ارقام اعلام شده اولیه، بزرگی آن بین 7.3 تا 7.7 در مقیاس ریشتر بود. این رویداد در 31 خردادماه سال 1369، برابر با بیستم ژوئن سال 1990 در ناحیه رودبار، منجیل و لوشان دربخش باختری البرز سبب کشتار نزدیک به 35000 نفر، مجروح شدن 60000 نفر و بی خانمانی بیش از500000 نفر شد. در این واقعه حدود 200هزار واحد مسکونی تخریب شد که تعداد 60هزار واحد از آن به کلی ویران شده بودند و خسارات اولیه ناشی از زلزله بیش از 800میلیارد ریال تخمین زده شد. در این حادثه 4 روستا در منطقه «اشکور» رودسر بر اثر ریزش کوه ارتفاعات کلیشم عمارلو و شکاف عمیق در دل خاک دفن شدند. هم‌چنین در قسمت میانی شهر رودبار، مشرق رودخانه سفیدرود دره‌ای عمیق وجود داشت که آب کوه‌های «کولون» و «لازباد» و چشمه‌ای مرتفع در آن جاری بود. در اثر وقوع زلزله کوه‌های اطراف منتهی به این دره که پوشیده از درختان زیتون به بار نشسته بود به طول یک کیلومتر بر اثر رانش به سوی جاده و رودخانه سپیدرود پیشروی کرد. همراه این جابه‌جایی تقریبا تعداد 25هزار اصله درخت جابه‌جا و به کوهی از خاک و درخت تبدیل شد. این زلزله خسارات اقتصادی معادل 2/5 در صد تولید ناخالص ملی وارد نمود. مطالعه و وارسی عوارض برجا مانده از این زلزله نشان داده است که عمق کانونی این زمین لرزه در ژرفای 19 کیلومترزیر سطح زمین واقع شده است . گسل آن در روی سطح زمین نیز به گونه سه تکه ناپیوسته با سیمای نردبانی درطولی نزدیک به 80 کیلومتر با فاصله آشکار شده بود.

زمین لرزه ۵ دیماه ۱۳۸۲ بم در ساعت۵:۲۶:۲۶ به وقت محلی ( ساعت ۱:۲۶:۲۶ روز ۲۶ دسامبر ۲۰۰۳ به وقت بین المللی GMT) در شهر تاریخی بم در جنوب شرقی کشور و در جنوب شرقی کرمان رخ داد . این زلزله در ساعات آغازین بامداد که اکثر ساکنان بم خواب بودند اتفاق افتاد، که این مساله را می توان به عنوان یکی از عوامل تشدید تلفات جانی در نظر گرفت. آمار تلفات رسمی بیش از ۲۵۰۰۰ نفر و مجروحان حدود ۵۰۰۰۰ نفر اعلام گردید. بیش از ۱۰۰۰۰۰ نفر نیز بی خانمان شدند. کانون زمین لرزه – بر اساس اطلاعات کسب شده از لرزه اصلی و پس لرزه ها توسط لرزه نگارها و شتاب نگارهای مستقر در بم - در محدوده شهر بم واقع بوده است. بر اساس بررسی های انجام شده بخشی از گسل بم که از کنار شهر بم عبور می کند در این زلزله فعال شده است.

زلزله های بزرگ تهران

اولین زلزله ثبت‌شده در تاریخ برای شهر تهران مربوط به 400 سال پیش از میلاد است که این زلزله با بزرگی 6/7 ریشتر ری و ایوانکی را لرزانده است.

در زیر به برخی زمین لرزه های بزرگ و مخرب تاریخ تهران و نواحی آن بر اساس منابع اینترنتی اشاره شده است:

در سال 122 خورشیدی شرق شهر ری با بزرگی 2/7 ریشتر

در 234 خورشیدی شهر ری با بزرگی 1/7 ریشتر

337 خورشیدی ری- طالقان- شمیران 7/7 ریشتر

556 خورشیدی ری- کرج- قزوین 2/7 ریشتر

1044 خورشیدی زلزله دماوند با 5/6 ریشتر

1209 خورشیدی دماوند- شمیرن با بزرگی 1/7 ریشتر

1341 خورشیدی بوئین زهرا با 2/7 ریشتر

1352 خورشیدی ورامین و ایوانکی با بزرگی 5 ریشتر

1369 رودبار و منجیل با 4/7 ریشتر لرزید.

1376 ورامین، 7/4 ریشتر

1383 فیروز آباد، 3/6 ریشتر

بزرگترین زلزله های صد ساله ایران

در ادامه به مهمترین زمین لرزه های بزرگ در صد ساله گذشته ایران اشاره شده است.

در سال 1288 در منطقه سیلاخور زمین لرزه ای به بزرگی 4/7 ریشتر بوقوع پیوست که 8000 کشته و 64 تخریب روستا را به همراه داشت.

در سال 1309 زمین لرزه با بزرگی 4/7 ریشتر سلماس را لرزاند که باعث کشته شدن 2514 نفر و تخریب 60 روستا شد.

شهر لار در سال 1339 با یک زمین لرزه 7/6 ریشتری لرزید که 400 نفر در این حادثه کشته شده و 75 درصد شهر نیز تخریب شد.

زمین لرزه بوئین زهرا نیز با شدت 2/7 ریشتر و 10000 کشته در سال 1341 به وقوع پیوست.

در سال 1347 نیز زمین لرزه ای به بزرگی 4/7 ریشتر دشت بیاض را لرزاند که منجر به کشته شدن 10500 نفر و تخریب 61 روستا شد.

1351 منطقه قیر با زمین لرزه 9/6 ریشتری لرزید و 4000 نفر را به کام مرگ برد.

1356 خورگو با 7 ریشتر لرزید که در آن 128 نفر کشته شدند.

زلزله طبس با شدت 7/7 ریشتر در سال 1357، 19600 کشته و تخریب 16 روستا را به دنبال داشت.

در سال 1358 هم قائن با شدت 1/7 ریشتر لرزید که در اثر آن 130 نفر جان باختند.

1360 سیرچ با شدت 4/7 ریشتر به لرزه درآمد و 1300 نفر کشته شدند و 85 درصد شهر هم تخریب شد.

رودبار و منجیل در سال 1369 با شدت 4/7 ریشتر لرزید که 35000 نفر کشته به همراه داشت.

بیرجند هم در سال 1376 با شدت 3/7 ریشتر لرزید و 1500 نفر کشته بر جای گذاشت.

در سال 1381 هم آوج در اثر زمین لرزه با خسارات زیاد در شهر و روستاها روبه رو شد. شدت زلزله آوج 6/6 ریشتر بود.

بم هم در سال 1382 با قدرت 5/6 ریشتر با خاک یکسان شد که 41000 نفر در اثر آن جان باختند.

زلزله بعدی در سال 1383 در فیروزآباد با شدت 3/6 ریشتر آمد که منجر به ریزش کوه و خسارات شد.

زرند هم در سال 1383 با شدت 4/6 ریشتر لرزید و 612 نفر در آن کشته شدند و 10 روستا تخریب شد.


بزرگترین زلزله های تاریخ قبل از قرن بیستم

• زلزله شانکسی (1556). مرگبارترین زلزله شناخته شده تاریخ در چین که تلفات آن 830000 نفر تخمین زده شده است.

• زمین لرزه داور استریتس سال 1580 (1580).

• زلزله کاسکادیا(1700).

• زلزله های کامچاتکا (1737 و1952).

• زلزله لیسبون در سال 1755 /زلزله یسبون (1755).

• زلزله نیومادرید (1811) ویک زلزله دیگر (1812) که هر دو درشهر کوچک میسوری رخ دادند؛ این زلزله به عنوان قوی ترین زلزله در آمریکای شمالی گزارش شده و مسیر رودخانه می سی سی پی را موقتا تغییر داد.

• زمین لرزه فورت تجون (1857). بزرگی آن بیش از 8 درجه ریشتر تخمین زده شده واز آن به‌عنوان قوی ترین زلزله تاریخ کالیفرنیای جنوبی یاد می شود.

• زلزله لون ولی (1872). لرزه شناسان می گویند که شاید قوی تری زلزله ای باشد که در کالیفرنیا اندازه گیری شده و بزرگی آن 1/8 درجه در مقیاس ریشتر تخمین زده شده است.

• زمین لرزه چارلستون (1886). بزرگ‌ترین زلزله درجنوب شرقی ایالات متحده که 100 نفرراکشت .

• زمین لرزه آسام در سال 1897 (1897). یک زلزله بزرگ با اندازه بیش از 8 ریشتر که همه ساختمان ها را ویران کرد.

زلزله‌های مهیب قرن بیستم

• زلزله سانفرانسیسکو در سال 1906/زلزله سانفرانسیسکو (1906). بین 7/7 و3/8 ریشتر بود و تقریبا 3000نفر را کشته و400میلیون دلار خسارت به بار آورد؛ ویرانگرترین زلزله تاریخ کالیفرنیا و ایالات متحده است .

• زمین لرزه گریت کانتو (1923). این زلزله در جزیره هانشو در ژاپن رخ داد و بیش از 140000نفر را درتوکیو و اطراف آن کشت .

• زلزله آسام درسال 1950 (1950). زلزله به بزرگی 6/8 در آسام هند.

• زمین لرزه گریت کرن کانتی (1952). این زمین لرزه دومین ریززلزله (tremor) قدرتمند تاریخ کالیفرنیای جنوبی است که مرکز اصلی آن در 60 مایلی شمال لس آنجلس قرار داشت. خسارات عمده آن در بیکرزفیلد کالیفرنیا بود و لس آنجلس را نیز تکان داد .

• کویک لیک (1959). یک دریاچه را در مونتانای جنوبی در ایالات متحده ایجاد کرد.

• زلزله گریت چیلیان (1960). بزرگ‌ترین زلزله ای که تاکنون ثبت شده؛ بزرگی آن 5/9 درجه در مقیاس اندازه گشتاور می باشد وباعث ایجاد سونامی هایی در سراسر اقیانوس آرام شد .

• زمین لرزه جمعه خوب (1964). درآلاسکا رخ داد و سومین زلزله بزرگ ثبت شده به اندازه 2/9 است و باعث ایجاد سونامی هایی در سراسر اقیانوس آرام شد .

• زمین لرزه آنکاش در سال 1970 (1970). باعث رانش زمین شد وشهر یوگای ، پرو را دفن کرد که منجر به کشته شدن بیش از 40000نفر گردید.

• زلزله مانوگوا (1972) که بیش از 10000نفر را کشته و%90از شهر را ویران کرد . این زلزله در نیمه شب 23 دسامبر 1972 رخ داد.

• زمین لرزه فریول (1976) که در 6 می بیش از 2000نفر را در شمال ایتالیا به کام مرگ فروبرد .

• زلزله تانگشان (1976) مخرب ترین زمین لرزه عصر جدید است .آمار رسمی تلفات آن 255000نفر اعلام شد اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که دویا سه برابر این تعداد دراین زلزله کشته شده اند.

• گواتمالا(1976). منجر به مرگ 23000 نفر مصدوم شدن 77000نفر وویرانی 25000 خانه شد .

• زلزله کوالینگا ،کالیفرنیا (1983). 5/6 درجه در مقیاس ریشتر در قسمتی از گسل سن آندریاس. شش نفر کشته شدند مرکز شهر گوالینگا ، کالیفرنیا ویران شد و میدان های نفتی دچار آتش سوزی شدند.

• زلزله بزرگ مکزیک (1985) بیش از 65000 نفر را به کام مرگ فروبرد (هرچند گمان می رود به دلیل ناپدید شدن مردم بیش از 30000 نفر کشته شده باشند ).

• زلزله لندرز ،کالیفرنیا (1992) خسارت های جدی در شهر کوچک یوکاولی ، کالیفرنیا به بار آورد ودر10ایالت غربی ایالات متحده احساس شد . 3ساعت بعد یک ریز زلزله به بزرگی 4/6 رخ داد و در سراسر کالیفرنیای جنوبی احساس شد .

• زلزله بزرگ هانشین (1995). بیش از 6400نفر را در کوبه و اطراف آن واقع در ژاپن قربانی گرفت .

• زلزله ایزمیت در سال 1999 درترکیه ، زلزله ایزمیت (1999 ) بیش از 17000 نفر را در شمال غربی ترکیه به کام مرگ فرستاد.

• زلزله هکتور ماین (1999). یک زلزله 1/7 ریشتری که مرکز اصلی آن در 30 مایلی شرق بارستوف ، کالیفرنیا قرار داشت و به طور گسترده در کالیفرنیا و نوادا احساس شد.

قرن بیست ویکم

• زلزله گجرات در سال 2001

• زلزله دودلی درسال 2002

• زلزله نیسکوالی (2001)

• زلزله بم ، ایران سال 2002 بیش از 40000نفر کشته گزارش شدند.

• زلزله پارک فیلد / زلزله پارک فیلد ،کالیفرنیا (2004). این زلزله بزرگ نبود (6درجه ) اما پیش بینی شده ترین ومجهزترین زمین لرزه ای بود که تا کنون ثبت شده واحتمالاً نگرشی را ایجاد می کند که می تواند برای پیش بینی زلزله های آینده درجاهای دیگر با گسل های لغزشی – ضربه ای مشابه مفید باشد.

• زلزله چوتسودرسال 2004

• زلزله اقیانوس هند در سال 2004. یکی از بزرگ‌ترین زلزله هایی است که درتاریخ ثبت شده و مقدار گشتاوری آن 1/9 تا3/9 است . مرکز اصلی آن در سواحل جزیره سوماترا در اندونزی بود ؛ این زمین لرزه عظیم باعث به وجود آمدن مجموعه ای از سونامی های غول پیکر شد که سواحل چند کشور را در نوردید و 229000نفررا به کام مرگ فرستادند. از این زلزله به عنوان یکی از بدترین بلایای طبیعی سیاره زمین یاد می شود.

• زلزله سال 2005 در سوماتران

• زلزله فاکووکا در سال 2005

• زلزله سال 2005 کشمیر بیش از 79000 نفر کشته شدند .

• زلزله دریاچه تانگانیا (2005).

• زلزله 3/6 درجه ای جاوه در جولای 2006

• زلزله 6/6 درجه ای سلبس در جولای 2006

• زلزله 7 ریشتری در هائیتی 2010

• زلزله 8/8 ریشتری شیلی در2010